Gezondheid: september 2018

Het gaat hierbij om een voorlopig verkennend onderzoek naar de oorzaken van het vrij plotselinge faillissement van Stichting Zonnehuizen uit Bosch en Duin nabij Zeist eind 2011.

Zonnehuis Veldheim in Zeist en nu Intermetzo Zonnehuizen

Het was een schok voor medewerkers en patiënten om te vernemen dat deze met veel liefde en zorg gegroeide antroposofische, heilpedagogische instellingen opeens aan een zijden draadje hingen. Deze zorginstellingen boden aan ongeveer 3 duizend patiënten de zorg en liefdevolle aandacht die deze gehandicapten verdienen met in totaal zo’n 2 duizend medewerkers en een exploitatiebudget van € 90 miljoen. De inkomsten kwamen voor het grootste deel van de AWBZ (€70 miljoen), uit de Zorgverzekeringswet (€ 13 miljoen) en voor het gegeven speciaal onderwijs nog eens € 6 miljoen.

In de heilpedagiogische instellingen zoals Veldheim, maar bijvoorbeeld Overkempe en Bronlaak spreekt men niet van geestelijk gehandicapten, maar eerder van verstandelijke of meervoudige gehandicapten, maar ook zielsgestoorde of ontwikkelingsgestoorde patiënten. De geest is namelijk niet stoffelijk (wel eeuwig) en kan dus niet beschadigd raken, zo is de antroposofische visie.

Het faillissement kostte uiteindelijk honderden medewerkers hun baan. In 2010 liep het verlies op tot € 18 miljoen in de concept-jaarrekening, terwijl 2009 nog met een positief saldo van een half miljoen Euro was afgesloten (incusief accountants-verklaring). Hoe kan het in een jaar zo omslaan, met een verlies van 20% van je budget, dat moeilijk op te vangen is uit het eigen vermogen? Er moeten dan ofwel veel minder inkomsten van zorgkantoren zijn binnengekomen, extreem hoge kosten opgedoken zijn of veel cliënten vertrokken.

Het faillissement van de Zonnehuizen zorgde voor nogal wat beroering, want niet lang daarvoor kende Nederland al het faillissement van zorgorganisatie Maevita dat voor veel ophef zorgde en men was bang voor een soort domino-effect. Alle alarmbellen gingen rinkelen en de Tweede Kamer stelde meteen vele vragen aan de verantwoordelijke bewindvoerder.

De toenmalige Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de Tweede Kamer na indringende vragen in december 2011 toegezegd dat er een gedegen onderzoek zou worden gedaan en dat resulteerde al in een rapport in oktober 2012 met de neutrale titel “Onderzoeksrapport Stichting Zonnehuizen“.
Het was niet bedoeld om een verklaring te zoeken voor het faillissement, maar wel om gedetailleerd de taken, verantwoordelijkheden en acties vast te leggen van alle betrokken partijen en dat leidde tot een chronologisch feitenrelaas. Het is ook een lang lijstje van diverse betrokkenen, wat de situatie extra complex maakt. Denk maar eens aan:

1. Zorgkantoor en zorgverzekeringen (meerdere omdat de Zonnehuizen een landelijke organisatie is)

2. Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

3. Ministerie VWS

4. Inspectie voor Volksgezondheid (IGZ)

5. Waarborgfonds voor de zorgsector (WFZ)

6. Betrokken zes banken, die samen kredieten hebben verstrekt van €60 miljoen

Voor een onderzoek naar de oorzaken is een curator ingeschakeld van advocatenkantoor van Riet. Na jaren van onderzoek en meerdere openbare verslagen verder wil curator Marie-José Cools een claim van miljoenen neerleggen bij de bestuurders van de Zonnehuizen en met name bij directeur Frans Broekhuizen en een tiental andere voormalige leden . Hem wordt wanbeleid en wanbestuur verweten en daarom wordt hij persoonlijk aansprakelijk gesteld. De inspectie van de Gezondheidszorg samen met zorgkantoor Agis hebben er voorjaar 2011 op aangedrongen dat Broekhuizen moest vertrekken. Een half jaar later kwam het faillissement.

In de media konden we het resultaat van een gerechtelijke uitspraak vernemen waarbij Broekhuizen wel zijn geclaimde vertrekpremie van bijna € 2 ton (ongeveer zijn jaarsalaris) toegewezen heeft gekregen, ondanks het verzoek van de curator om dit niet te doen vanwege een latere forse claim van mogelijk € 10 miljoen voor de voormalige bestuurders en leden van de Raad van Toezicht. Dat was eind 2016. Extra wrang is dat deze Broekhuizen nu nog steeds werkzaam is als voorzitter van zorginstelling Nusantara.

Formeel heeft curator Cools echter nog geen juridische aansprakelijkheidsprocedure gestart. Het integrale onderzoeksrapport over de Zonnehuizen van de curator levert de nodige wrange inzichten op:

1. Er was sprake van slecht bestuur, waarbij de financiële processen en administratie niet op orde waren.

2. Er was verder sprake van een stormachtige groei in de laatste jaren, door meerdere risicovolle fusies waardoor de kwaliteit van de geleverde zorg gevaar liep. Zo is in 2008 Stichting Bronlaak-Heimdal overgenomen en samen met Zonnehuizen Kind en Jeugd ondergebracht in Stichting Zonnehuizen. Op 1 januari 2009 is er nog een fusie geweest met de Bellisgroep.

Relatief snel, namelijk 10 januari 2012 zijn de failliete Zonnehuizen deels overgenomen door twee bv’s, LSG-Rentray en Groep Winter van zorgondernemer Loek Winter. Inmiddels zijn zes antroposofische instellingen waaronder Bronlaak, Overkempe, Elivagar, Verdandi en de Corisberg herverdeeld en gebundeld binnen De Groep Winter onder de bv DeSeizoenen als zelfstandige zorgonderneming met een eigen jaarverslag.

Eerst is het onderdeel van Intermetzo, maar later in september 2016 onderdeel van Pluryn. In de missie/visie is vastgelegd dat de identiteit voorkomt uit antroposofische inspiratie. Men hanteert de grondwaarden van gelijkwaardigheid, dienstbaarheid en tegenwoordigheid van geest.

De doorstart is een geluk voor de cliënten en het personeel, maar omdat het in een afgeslankte vorm is, ook triest voor de jarenlange, liefdevolle inzet van de pioniers, oprichters en de zeer, zeer vele vrijwilligers.

Met name Bronlaak en later Overkempe hebben mijn bijzondere, persoonlijke interesse. Bronlaak was de eerste gehandicapteninstelling, waar ik geweest ben en waar patiënten of beter cliënten als volwaardige medemensen worden beschouwd en niet alleen lichamelijke of mentale begeleiding kregen, maar waar ook de dagelijkse sociale, creatieve en sportieve activiteiten heel belangrijk waren. Mijn oudste dochter heeft er een paar maanden een vrijeschool instellingsstage uitgevoerd. De toegewijde liefde en zorg voor deze hulpbehoevende maar zeker niet zielige groep medemensen troffen mij in het bijzonder.

Bronlaak is het oudste en grootste complex binnen DeSeizoenen met in totaal 196 intramurale (woonachtig in de instelling) zorgplaatsen en 20 extramurale (lees extern woonachtig maar met dagverblijf) plekken. Het is op een landgoed gelegen en vormt een kerkdorp van de plaats Sint Anthonius. Eind oktober 1948 is de woon- werkgemeenschap van start gegaan als eerste antroposofische zorginstituut voor volwassenen. Opgericht door het echtpaar Simon Antonides en zijn vrouw Albertina Gevers Leuven en met steun van mede-oprichter Bernard Lievegoed. Het landgoed was bezit van de Twentse bankier Adam Roelvink. Diens dochter Willy, een zeer kunstzinnige en kunstminnende vrouw verhuurde het grootste deel van het landgoed aan het pioniersechtpaar die Bronlaak startten. Later ook met steun van Tom Fiedler van Zonnehuis Stenia te Zeist. In 1958 zijn het Grote Huis en in totaal 23 ha grond (bos, heide en tuin) geschonken aan Stichting Bronlaak. In eerste instantie alleen voor mannelijke cliënten en pas vanaf 1982 ook toelaatbaar voor vrouwen. Elivagar is veel jonger (vanaf 2004) en opgericht door Rob Klaus die van Bronlaak af kwam en ruim 24 patiënten kon huisvesten in vier woonhuizen te Roggel (L.).

Gebouw van Heimdal in Eindhoven, Sterrenlaan 14

Heimdal is een zorginstelling of formeel kinderdienstencentrum/ kinderdagcentrum dat gezinszorg en intensieve dagbehandeling biedt aan kinderen met meervoudige beperkingen en ontwikkelingsachterstand van 0 t/m 21 jaar in groepen van maximaal 8 kinderen. De aangeboden zorg is geïnspireerd vanuit de antroposofie zoals de eerdere Zonnehuizen in Nederland. Het vierde op 6 juni 2015 haar dertig jarig bestaan en is opgericht in 1985 als heilpedagogisch instituut en later behorend bij de antroposofische zonnehuizen. Eerder werd het ook medisch kinderdagverblijf genoemd , maar in overeenstemming met de algemene benaming vanuit het Ministerie van VWS is het nu “een multifunctioneel dagcentrum voor kinderen met een meervoudig complexe functiebeperking”.
Heimdal is onderdeel geworden van Stichting Bronlaak (in plaats Oploo), een van de oudste heilpedagogische instituten. Juridisch gezien was dat ook de opdrachtgever voor de nieuwbouw van 1500 m2 in 2006 onder bouwmanagement van bureau Complan uit Eindhoven. Na het failliet van de Zonnehuizen in 2015 ( ??) zijn een aantal zorginstellingen overgenomen door de Seizoenen. Later is het onderdeel gaan uitmaken van de landelijke gespecialiseerde jeugdzorgkoepel Intermetzo met instellingen in Flevoland, Gelderland,Overijssel, Utrecht, Den Haag en Eindhoven.

Op haar beurt is Intermetzo / de Seizoenen weer onderdeel van LSG Rentray van zorgondernemer Loek Winter waar ook het MC Slotervaartziekenhuis en de MC IJsselmeerziekenhuizen onder vallen die in 2018 failliet gingen. Op internet is Heimdal , als kinderdienstencentrum ook terug te vinden onder de koepel Pluryn dat gezinszorg aanbiedt.

Op de website van Intermetzo staat dat deze overname door Pluryn op 1 september 2016 is geeffectueerd. Mogelijk mede door de financiële problemen van Intermetzo zoals ook door de Eindhovens Wethouder voor jeugdzorg Jannie Visscher in een Eindhovens Dagbladartikel van 2 mei 2016 al werd geopperd. Jeugdzorgorganisatie Intermetzo zou failliet kunnen gaan en Heimdal en Bronlaak mee kunnen sleuren. Jonge kinderen komen bij Heimdal binnen met een jeugdzorgindicatie van de gemeente en oudere kinderen (8+) worden gefinancierd vanuit de WLZ (Wet langdurige zorg).

Het moet voor ouders en kinderen, die gebruik maken van deze instellingen fijn zijn dat er nog steeds continuïteit is en dat de goede zorg wordt geleverd op de vertrouwde plek. Voor medewerkers zijn al deze naambordenwisselingen (zes in totaal de laatste 10 jaar) niet alleen verwarrend, maar bovendien is het de vraag of arbeidsrechtelijk gezien de arbeidsvoorwaarden en pensioenvoorzieningen steeds gelijk zijn gebleven en natuurlijk de rechten behouden zijn.

Michaëlshoeve te Brummen. Foto @ Jim van Iterson/wikimedia

Bij een andere instelling, de Michaëlshoeve in Brummen heb ik decennia geleden contact gehad met directeur Lars van Hall, die een opvolger zocht en die ook de nieuwe directeur zou gaan worden voor zorgcomplex Overkempe te Olst. Bij gebrek aan zorgervaring ketste dat toen af, mede omdat van deze functionaris verwacht werd dat hij op het terrein kwam wonen en dus een soort van conciërge of portier zou zijn. Als toen nog jonge vader van drie kinderen vond ik dat teveel gevraagd en zeker met het geboden directeurssalaris dat toen zeer bescheiden was. De gesprekken met de toenmalige directeur Lars van Hal waren zeer intensief en een delegatie kwam zelfs op huisbezoek.

De Michaëlshoeve had een monumentaal pand uit 1884 aan de Zutphensestraat met opvang voor kinderen met een ontwikkelingsstoornis. In 1991 ontstond Overkempe. Bij Overkempe kunnen nu 136 volwassenen met een verstandelijke handicap terecht. Bij de overname door LSG-Rentray wilde men het onroerend goed er niet bij hebben. Dat is later in 2016 verkocht voor 1 miljoen.

dr.Loek Winter. (foto: https://fd.nl)

Loek Winter was van oorsprong medisch specialist en begon als radioloog in Delft en later in Amsterdam, maar was vanaf 2006 ook algemeen directeur van medisch centrum Jan van Goyen, een privé-kliniek in Amsterdam . Daarnaast startte hij in 1995 het eerste diagnostisch centrum dat uitgroeide tot de landelijke organisatie DC klinieken met 12 vestigingen in 10 plaatsen. Vanaf 2008 investeerde hij ook in ziekenhuizen en dat begon bij de IJsselmeerziekenhuizen en later (eind 2013) ook het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam. Samen vormen zij nu de MC Groep.

Hij schreef een reddingsplan voor de failliete Zonnehuizen en nam deels de groep over onder het cluster De Seizoenen met gehandicaptenzorg op 6 locaties. Daarnaast heeft Winter in 2016 ook de 100 Thomashuizen (voor volwassen met een verstandelijke handicap) en 40 Herbergierhuizen voor dementerende ouderen overgenomen.

Verder is hij hoogleraar Healthcare Entrepreneurship aan de Nyenrode Business Universiteit. Regelmatig haalt Winter de media omdat zijn positie omstreden is. Formeel mag er in de gezondheidszorg (lees ziekenhuizen) geen winst uitgekeerd worden aan aandeelhouders of investeerders. Dat is door de Tweede Kamer zo bepaald, al zou de VVD het graag anders zien.

Verpleeg- en Zorginstellingen horen ook onder de wet honorering publieke functies en dus mogen directieleden niet meer verdienen dan een ministerssalaris. In geval van de Winter Groep kun je vaststellen dat er een kluwen van instellingen en organisaties is variërend van Stichtingen en BV’s en dat dus de transparantie ver te zoeken is. Er kan zeer veel geschoven worden met geldstromen en activa.

De hamvraag is natuurlijk in hoeverre je mag ondernemen in de gezondheidszorg? Uiteraard heeft hij goede bedoelingen en streeft hij ernaar om effectieve en efficiënte gezondheidszorg te verlenen. De meeste streekziekenhuizen hebben ook meerdere bv’s binnen hun gelederen. Soms voor de medisch specialisten of apothekers, maar ook voor de catering- en soms de schoonmaakactiviteiten, maar zeker ook voor het vastgoed (de gebouwen). Die worden dan ondergebracht in zelfstandige bv’s of joint-ventures.

Toch levert dat gekke situaties op, want voor het verlenen van verpleegkundige of medische zorg mag je geen winst maken, maar voor schoonmaak van ruimten en apparatuur en het leveren van voedsel uiteraard weer wel. Terwijl het op dezelfde locatie binnen hetzelfde gebouw gebeurd !

De cliëntenraad van de Seizoenen sleepte begin 2018 zorgondernemer Loek Winter voor de ondernemingskamer van het gerechtshof in Amsterdam, vanwege het vermoeden van het wegsluizen van zorggeld via private bedrijven. Ook de ondernemingskamer twijfelt en heeft een onderzoek gelast dat nog loopt. Hopelijk komen er heldere regels en afspraken uit voort.

Eind november van 2018 werd bekend dat De Zorgautoriteit (NZa) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) een onderzoek gaan doen naar zorgondernemer Loek de Winter over het mogelijk omzeilen van het winstverbod. Zij doen dit mede naar aanleiding van verontrustende signalen over bestuurlijke en financiële constructies, waarschijnlijk afkomstig van de Cliëntenraad en Ondernemingskamer. Op de achtergrond zal zeker ook het faillissement van het Slotervaartziekenhuis en de MC IJsselmeerziekenhuizen meegespeeld hebben waar ook Loek de Winter mede-ondernemer was.

Eind december 2018 heeft de Ondernemingskamer een conclusie getrokken op basis van het door haar gelastte onderzoek. De vastgoedconstructie die gehanteerd wordt bij de Seizoenen is toegestaan. Een zorginstelling kan dus bestaan uit meerdere rechtspersonen met een bv voor het vastgoed en een bv voor de facilitaire diensten. De zorgondernemers (Loek Winter en nog twee collega's) mogen dus daarnaast ook zelf directeur en grootaandeelhouder zijn van de vastgoed bv en mogelijk de facilitiaire bv. De zorginstelling mag geen winst uitkeren aan de aandeelhouders maar wel aan de vastgoed bv. Dat is toch een dubieuze constructie, want vervolgens is het dan de vraag tegen welke tarieven en vergoedingen deze diensten voor vastgoedgebruik intern worden verrekend, moet dat marktconform? en hoe en door wie wordt dat gecontroleerd ? Het zou uniek zijn als deze constructie verboden werd want deze wordt breed toegepast in Nederland in de gezondheidszorg .

De cliëntenraad heeft dus voorlopig nog geen gelijk gekregen, maar er loopt nog een ander onderzoek naar het facilitaire gebeuren. Daarbij doet de inspectie van Volksgezondheid en Jeugd en de Nederlandse Zorgautoriteit onderzoek naar het uitbesteden van schoonmaak en administratieve taken aan een bv, waar ook de zorgondernemers weer directeur en grootaandeelhouder van zijn. Is dat ook toegestaan? Of is hier sprake van tegenstrijdige belangen en het wegsluizen van zorggelden? We wachten af.

Andere relevante vragen zijn:
-Moeten we deze concentratie van instellingen bij één verantwoordelijk persoon wel willen? -Wordt de zorg daardoor niet te kwetsbaar?
-Wat gaat er gebeuren als Winter komt te overlijden?

In oktober 2018 kwam het plotselinge nieuws dat voor twee ziekenhuizen die vallen onder de MC groep van Loek Winter uitstel van betaling is aangevraagd. Enkele dagen later wordt het faillissement uitgesproken en moeten zo'n 3000 medewerkers een andere baan gaan zoeken. Het betreft het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam en de MC IJsselmeerziekenhuizen met afdelingen in Lelystad, Urk, Emmeloord en Dronten. Zie voor een uitgebreidere versie https://welzijnengezondheid.blogspot.com/2018/10/nederlands-ziekenhuis-failliet.html

De Seizoenen hebben meteen gereageerd en aangegeven dat de onder hen vallende zorginstellingen niet in gevaar zijn, financieel gezond zijn en losstaan van de MC-groep.
De tijd zal het leren.

Kennelijk kan het ook anders zoals wel blijkt uit de Antroposofische zorginstellingen in Noord- en Zuid-Holland, die verenigd zijn onder de vlag van de Raphaëlstichting.

https://www.raphaelstichting.nl/locaties/

Het hierboven beschreven globale onderzoek is louter gebaseerd op openbare, digitale informatie.