Al van kinds af aan was ik gefascineerd door het dagelijkse NOS-nieuwsjournaal
van acht uur ‘s-avonds. Het was een vast punt op de dag waarbij in ons gezin de
knop van de tv aanging en wij wilden vernemen wat er die dag in de wereld en
met name in Nederland was gebeurd. Nu ik de zestig jaar al ben gepasseerd lijkt
de magie van het nieuws te zijn verdwenen en verbaas ik me steeds meer over de
keuzes van de nieuwsredactie. Toevallig viert de televisie dit jaar ook haar 65 jarig jubileum: "tijd om met pensioen te gaan"? was de titel van een NPO-2 programma dat hieraan gewijd was op zaterdagavond 17 september.
Steeds weer is er de terugkerende discussie dat het
merendeel van het journaal eigenlijk slecht nieuws is in de vorm
van rampen, ongelukken en aanslagen. Soms is er positief nieuws zoals een uitzonderlijke sportieve of
maatschappelijke prestatie dan wel politieke gebeurtenis. Goed nieuws is vaak van
minder belang wordt dan gezegd , want wat goed gaat behoeft geen verdere
aandacht is dan de redenering. Dat is volgens mij onterecht.
De doelgroep van het nieuwsprogramma is uiteraard de
doorsnee burger van Nederland en dus wil je met een breed nieuwsaanbod mensen
zo goed mogelijk informeren. Keuzes zijn daarbij essentieel, want in een
tv-journaal kun je hooguit twintig items bespreken waarvan een aantal
worden ondersteund met een filmpje of interview. Los van de herhaling, het
afsluitende weeroverzicht en de vooraankondiging van onderwerpen in het latere
nieuws, kun je maar een beperkt aantal onderwerpen bespreekbaar maken. Meestal
zijn dat wereldwijde politieke items en daarna onderwerpen vanuit Nederland. Wat
er gebeurde in de Tweede en de Eerste Kamer of in het Europees parlement,
dan wel VN-Veiligheidsraad? Verder
relevante onderzoeksrapporten van instituten zoals CBS, OESO, CPB, SCP,
WRR of tijdelijke commissies met een sterke nadruk of voorkeur voor de economie.
Kennelijk draait het erg om de economie als heilige koe. Items uit de Sport, het bedrijfsleven of de Cultuur zijn duidelijk minder aanwezig in het nieuws. Bij sport krijgt voetbal relatief veel aandacht en zeker als het Nederlands elftal speelt en dat is terecht. Word je echter wereldkampioen tafeltennis, handbal, rugby dan krijgt dat geen aandacht en dat is dan nog wel begrijpelijk. Kleinere sporten zijn nu eenmaal minder populair.
Gek genoeg zijn rechtzaakuitspraken veelvuldig in het
nieuws. Holleeder is een beruchte crimineel, die mogelijk een belangrijke rol
heeft vervuld bij liquidaties in Amsterdam, maar de hoeveelheid media-aandacht
over hem is ongekend. Bijna iedere stap in het proces wordt uitgebreid vermeld.
Hetzelfde geldt voor veel andere rechtszaken, zoals recentelijk de veroordeling
van een man die uit de kas van stichting ALS geld had “geleend” voor eigen
gebruik of de man die met een veel te hoge snelheid een dodelijk ongelijk heeft
veroorzaakt op de A2 en daarvoor 3 jaar cel opgelegd kreeg. So what, moet
iedere Nederlander dat weten?? Hoeveel van dergelijke ongelukken en rechtszaken
vinden er plaats?? Hoe relevant is dit nieuws? Zenders struikelen over elkaar heen om zo snel mogelijk over dergelijke gebeurtenissen te berichten al weten we nog nauwelijks iets van de toedracht. De bekende vragen worden dan ook met veel vaagheden en veronderstellingen beantwoordt.
Terroristische dreigingen en aanslagen krijgen ook extra veel
publiciteit. Soms terecht als er veel doden vallen en op een manier of plek die
uitzonderlijk is. Denk aan de boulevard in Nice of een aanslag in supermarkt,
café of muziekzaal in Parijs. Vaak betreft het echter ontspoorde of gestoorde individuen waarvan al heel snel wordt beweerd
dat zij gemotiveerd zijn vanuit islamitisch fundamentalisme van IS of Al Kaïda.
Opvallend is ook de grote aandacht voor bepaalde groepen allochtone jongeren
die in sommige wijken voor overlast zorgen. Als er strafbare feiten worden
gepleegd moet er opgetreden worden, maar teveel aandacht leidt tot stigmatisering
en meer etnisch profileren Zoveel media
aandacht versterkt bovendien het gevoel van onbehagen en angst. We zien toch ook geen beelden van gezellige
buurtfeesten waar bewoners van allerlei afkomst gezellig samen zijn.
Opvallend is ook de grote aandacht voor de 4-jaarlijkse presidentsverkiezingen in de VS. Al ruim een half jaar krijgen we dagelijks dit item voorgeschoteld. Waarom? Is de VS het belangrijkste land in de wereld? Bij vergelijkbare verkiezingen in Europa is dat hooguit een paar keer onderwerp van gesprek, meestal vlak ervoor en vlak erna.
Uit het oogpunt van objectiviteit en gedegen onderzoeksjournalistiek moet er in het nieuws een veel grotere spreiding zijn over onderwerpen, maatschappelijke gebieden en culturele groepen. Nu heeft het nieuws vaak een beperkte scope en is ook eenzijdig. Meer goed nieuws verspreiden is niet naïef of zweverig. Het is juist hard nodig als tegenwicht tegen cultuurpessimisme.
De echte praktijktest was de berichtgeving over de Coronapandemie waarbij de mainstream media vooral pal stonden voor het regeringsbeleid en andersdenkenden graag negeerden of "wegzetten als gekkie's en wappie's".
Van onafhankelijke, objectieve nieuwsgaring was bijna geen sprake. Gelukkig zijn er nog de social media op internet waar vele kritische groeperingen die wél nieuws vergaren deze naar buiten brengen.
