Logotherapie als effectieve psychotherapie.

Wat is de zin van het bestaan?

Deze wezensvraag is onderwerp van vrijwel iedere religie en filosofie. Welke Rooms-katholiek kent niet het begin van de kinderbijbel : “Waartoe zijn wij op aarde”? Daarna komen de nodige “geloofsartikelen” die je moest kunnen opdreunen: “Wij zijn op aarde om God te dienen” etc.

Alle grote filosofen van Plato, Aristoteles, Nietzsche, Kant, Schopenhauer en  Hegel wijden er ook heel wat overpeinzingen en overwegingen aan, om deze zingevingsvraag te beantwoorden.  Daar ontleent de filosofie feitelijk haar bestaansrecht aan. De meest zuivere gedachten zijn nodig om een antwoord te geven.

Hoe uitzonderlijk is het dat juist vanuit een heel ander wetenschapsgebied deze vraag ook gesteld is en naar mijn idee doeltreffend is beantwoordt, namelijk vanuit de psychotherapie van de Weense neuroloog en  psychiater annex psychotherapeut Viktor Frankl (1905-1997).  

De door deze man beschreven therapie heet logotherapie (niet te verwarren met logopedie),  waarbij Het Griekse woord Logos verwijst naar geest en betekenis. De psychiater is zelf een holocaust slachtoffer en overleefde vier concentratiekampen. Hij is zelf het levende bewijs dat de zin van het bestaan van essentieel, ja zelfs levens-, belang is onder de meest erbarmelijke omstandigheden. Mensen die deze zin verloren, stierven in korte tijd, zo heeft Frankl zelf kunnen aanschouwen in o.a. Auschwitz. Kort na de Tweede Wereldoorlog publiceerde hij zijn boek “De Zin van het Bestaan”, waarvan het eerste deel gaat over zijn ervaringen in de kampen en het tweede deel gaat over zijn logotherapie.  Daarin beschrijft hij dat het manuscript net klaar was en meegenomen tussen zijn kleren, toen hij in een van de kampen terecht kwam. Daar verloor hij het echter. Dat manuscript, dat al ging over een nieuwe psychotherapeutische benadering, werd de belangrijkste reden voor zijn bestaan want hij verloor intussen zijn vrouw en beide ouders.

Er was een heilig voornemen ontstaan om op allerlei papiertjes delen uit zijn manuscript opnieuw vast te leggen, zodat hij het later alsnog kon publiceren wat ook gelukt is.  
Hoe vreselijk de omstandigheden in de kampen ook waren, voor Frankl waren ze tegelijkertijd ook empirisch onderzoeksgebied voor zijn nieuwe psychotherapie. De hamvraag was : “Hoe gedragen mensen zich onder de meest onterende omgevingen? Worden zij tot beesten of worden zij geestelijk gestoord? Kunnen ze eventueel hun menselijke waardigheid behouden?”

Hij ontdekte dat inderdaad de aanwezigheid van een zin aan het bestaan voor mensen doorslaggevend was. Voor de een was dat een partner, familie of kinderen, voor anderen een bepaalde bijzondere kennis of unieke vaardigheid. Er was iets nodig om de dagelijkse ellende te kunnen weerstaan en vol te houden hoe bitter de kou, hoe slecht het voedsel of wreed de bewakers ook waren. De hoop liet menselijk letterlijk leven.

Heel uitzonderlijk is dat Frankl zelfs het lijden een belangrijke plaats geeft in een mensenleven. Het lijden kan ook een reden van het bestaan zijn en niet alleen de  bestaansreden om een uitvinding te doen of een onderneming te beginnen of “alleen” uit liefde voor familie. 
Wanneer iemand geconfronteerd wordt met een ongeneeslijke ziekte, zoals een niet behandelbare kanker, dan wordt deze persoon de laatste kans geboden om de hoogste waarde te realiseren. De hoogste waarde om de diepste zin te vervullen,  namelijk zelf onze houding te bepalen hoe om te gaan met dit lijden. 
Lijden is geen lijden meer wanneer men zich realiseert dat men de betekenis van het lijden inziet, bijvoorbeeld als een vorm van offer. Pas dan is een mens tot lijden bereid indien hij overtuigd is van de zin van dit lijden. Het lijden moet dan wel onafwendbaar zijn. We kunnen bij mensen het vermogen tot lijden activeren door de zin van het lijden op te sporen. Zoals Jezus Christus het lijden aan het kruis waarschijnlijk als een offer zag voor de hele mensheid en daarmee de geestelijke weg voor alle mensen vrijmaakte.

Het is des te opmerkelijker om dat te vernemen van iemand die het lijden zo diep en van nabij heeft meegemaakt als Frankl.  Ook Rudolf Steiner beweerde dat het lijden hoort bij het menszijn en zonder lijden wordt ons bestaan dor en leeg. Zo was hij ook tegenstander van het voorkomen van “gezonde” ziektes of een vorm van genetische manipulatie die ervoor zorgt dat erfelijke ziektes niet meer voorkomen. Levenslang gezond zijn is geen lonkend perspectief beweerde hij.  

Frankl beweert ook dat er geen algemeen, geldige reden is die voor ieder mens geldt, maar dat het juist een unieke en specifieke reden is per individu. Dat vormt ook de kern van zijn logotherapie om mensen te begeleiden in het zoeken naar de zin van hun bestaan. Niemand anders dan jijzelf kunt deze bestaansreden “ontdekken”.  
Abstracties helpen dan ook niet echt, al kunnen je wel stellen dat de basis- of kernwaarden van vrijheid en verantwoordelijkheid in het algemeen essentieel zijn.   Frankl weet waarover hij schrijft en kan zijn beweringen onderbouwen met jarenlange ervaringen als psychotherapeut in een kliniek in Wenen , die geesteszieke mensen en mensen met zelfmoordneigingen opving en begeleidde. Zijn Logotherapie had opzienbarende positieve effecten.                 

     

Levensverhaal Freddie Mercury in Bohemian Rapsody

Affiche van de film

De film Bohemian Rapsody die deze maand in de filmtheaters ging draaien is een groot succes. De titelsong van Queen die al jarenlang in de top 3 aller tijden terug te vinden is heeft kennelijk alles wat de meeste mensen willen horen. Het is extravagant  met  opera- invloeden en  uitzonderlijk of atypisch omdat het meer dan 6 minuten duurt terwijl de meeste songs maximaal 3 minuten mogen zijn. Eigenlijk is het een mix van verschillende stijlen en tempo’s die diep bij mensen blijft hangen. Over de inhoud of de betekenis moet men maar gissen want er komen onbekende namen in voor van Galileo en Scaramuch .

Vanaf de eerste beelden, waarin het begin van het toenmalige optreden in het Wembleystadion  London in 1985 voor Live Aid, nagespeeld wordt met acteurs die samen de band Queen vormen, blijft de film boeien. Al snel leren we het milieu kennen waaruit Freddie Mercury komt. Het is een zelfgekozen artiestennaam want eigenlijk is Freddie of beter Farrokh Bulsara  een in 1946 geboren zoon van Pakistaans/Parsi-Indiase ouders. In 1963 komt het gezin van vier naar Londen en gaat wonen in de wijk Feltham. Daar verdient hij als zeventienjarige immigrant de kost met het in en uitladen van koffers op een vliegveld. ’s Avonds hangt hij rond in bars en leert zo de moderne muziek kennen. Hij maakt een design opleiding op de kunstacademie af en leert zichzelf pianospelen. Waarom hij ook Mercury koos voor zijn artiestennaam is gissen: voelde hij zich een vreemde,  een alien vanuit een andere planeet,  van Mercurius ?! of voelde zijn leven en geaardheid aan als het glinsterend mooie maar ook zeer gevaarlijke, zeer fluïde kwikzilver! Of zijn beide betekenissen toepasselijk?

Familie

De vroege jeugd wordt in de film overgeslagen, maar je ziet dat Farrokh een buitenbeentje is in het gezin en helaas door zijn wat traditionele vader niet erg gewaardeerd wordt. Later wordt duidelijk dat ook zijn seksuele geaardheid daar mede debet aan is. Hoewel hij eerst verliefd wordt op  een jongedame wordt hij haar later ontrouw, nadat hij ontdekt dat hij biseksueel is en veel wisselende contacten heeft met mannen tijdens zijn vele reizen en optredens wereldwijd. Mede daardoor krijgt hij later de ziekte Aids waaraan hij op 45-jarige leeftijd zal overlijden. Zijn ouders zijn opgevoed vanuit een Zoroastrische  geloofsrichting, volgelingen van Zarathoestra, een profeet  uit de 12  of 14^e eeuw voor Christus uit het oude Iran. Kernpunten van deze leer zijn “het denken, zeggen en doen van het goede” en zij vereren ook alleen God (monotheïsme). Uiterlijk gezien lijkt hij in het familiemilieu ook afwijkend zonder de donkere huidskleur van zijn ouders alhoewel hij toch nog vaak gediscrimineerd wordt als “Paki”. Opvallend waren ook zijn sterk uitstekende  voortanden, waarvan Freddie zei dat hij vier snijtanden op een rij had maar daardoor een groot stembereik van F2 tot F6. Dat laatste klopte ook wel is later gebleken, hij kon namelijk zuiver zingen van bas tot sopraan. 

 

De film laat zien hoe het contact met een al bestaande band verloopt nadat de leadzanger is vertrokken en Freddie zijn plaats inneemt. De successen stapelen zich op en zijn ongekend. In totaal zijn er bijna 200 songs verschenen van Queen waarbij Mercury ook een behoorlijk  deel voor zijn rekening nam. Wat Freddie muzikaal gezien een werkelijk genie maakt is  de wijze waarop hij verschillende muziekstijlen combineert. Het is hardrock, maar soms ook blues, supergevoelige lyrics en soms doorspekt met klassieke opera-achtige invloeden zoals in Bohemian Rapsody. Zijn vibrato (stemtrillingen) is apart en ook de zuiverheid waarmee hij woorden uitspreekt maken zijn muziek overweldigend en een ware belevenis. Ze gaan diep naar binnen en vinden een geborgen muzikale bodem die bij miljoenen mensen resoneert.

Geloof 

Wil je nog meer te weten komen over Freddy dan moet je vooral naar zijn teksten en liedtitels kijken. Opvallend is bijvoorbeeld het lied Jezus (1973 op album Queen) waarin hij op een moderne indringende en subtiele wijze Jezus Christus in de 21^e eeuw laat herleven. Kennelijk is Freddie overtuigd Christen. Dat gelovige of misschien wel spirituele karakter  blijkt ook uit andere songs als : “All God’s People” ( 1991 van album “Innuendo”), “In the lap of the Gods” (1974  op album “Sheer heart attack”), “Is this the world we created” (1984 op album “The Works”),  “Made in Heaven” (1984 en later verschenen op album “Made in Heaven”), “Princes of the Universe” ( 1986 op album “A kind of Magic”) en “The Miracle” ( 1989 en van album The miracle).

Hij zingt over mensen, zoals hijzelf met een unieke missie en opdracht in het leven. Zo heeft hij altijd aangegeven dat hij geboren was om deze grote performer te worden en vele mensen gelukkig te maken  en te verbinden/verbroederen in liefde. 

Een ander bandlid studeerde astrofysica en heeft kennelijk een liefde of fascinatie voor de kosmos en sterren. Dat zie je ook terug in het lied en de trailer “Heaven for Everyone”(1995), Arboria (1980) en “Flash”  (1980). Zo bezien kun je Queen ook plaatsen in de protestgeneratie van de 60 en 70 van de vorige eeuw met o.a. Bob Dylan die zich afzette tegen de gevestigde orde en machthebbers. Daarnaast een generatie die gefascineerd raakte door de interstellaire ruimte naar de Nasa maanlandingen en satellieten naar andere planeten.  

Muziekthema's

Tegelijkertijd wil Queen eerlijk en open zijn over de grote thema’s in het leven: zoals liefde, je eigen pad volgen en vooral je eigen geaardheid niet onderdrukken of verloochenen. Dat staat in de sterren geschreven voor ieder van ons. Mercury heeft prachtige liefdesliedjes (“Funny how love is”, “Love of my life”, “Somebody in love”, “The kiss” en “I was born to love you”, “You take my breath away”) gemaakt maar ook gezongen over momenten van waanzin ( I’m going slightly mad”) , jaloezie (“jealousy”), zelfmoordneigingen (Don’t try suicide”) , een dodelijke ziekte ( “Love kills”, “Was it all worth it” en “Who wants to live forever”?). Hij heeft alle persoonlijke ervaringen en diepste belevingen omgewerkt naar eeuwige kunst al kostte deze titanenstrijd ook zijn leven. Tijdens zijn leven al heeft hij miljoenen mensen geraakt met zijn stem, muziek en oproepen. In de stadions zongen en deinde de massa harmonieus mee. Ze begrepen en voelden het !   

De medewerking van Queen aan Live Aid, bedoeld om met behulp van muziek veel geld in te zamelen voor de honger en ellende in Afrika, een initiatief van Bob Geldof,  bleek een schot in de roos. Dit live concert in 1985 wordt nog steeds geroemd als beste “live performance ever”.  In de film komt ook heel speciaal naar voren dat hij pas bij dit optreden een verzoening had met zijn familie. Opeens was er wel waardering voor zijn uitzonderlijke prestaties en dat hij miljoen mensen in vervoering, ja zelfs in gelukzaligheid bracht en was zijn seksuele geaardheid geen minpunt meer.                             

Rijksmuseum Amsterdam

Voorgevel vanaf Museumplein van het Rijksmuseum

Dit al in 1885 geopende gebouw van Pierre Cuypers heeft in 2013 een 
grondige meerjarige restauratie ondergaan en is aan een nieuwe episode 
begonnen. Uiterlijk toont het veel overeenkomsten met het door dezelfde 
architect gerealiseerde Centraal Station- gebouw in Amsterdam dat veel 
overeenkomstige stijl- en materiaalkenmerken heeft. Toch zijn het beide 
hoogtepunten uit de Nederlandse architectuur van eind 19e eeuw. Het 
Rijksmuseum is zelfs Nationaal erfgoed geworden. 
  

Voorgevel Centraal Station in Amsterdam 

Cuypers was een breed getalenteerd man die oog had voor het grote en
monumentale maar ook voor kleine details, die mede uitgekiend zijn vorm-
gegeven zoals een stalen versierd dakspant, de trapleuning of een ronde 
luchtkoker. 

Deel van trappenhal met zijkoker

Koperen trapleuning met fraai gietijzeren onderstel 

Gietijzeren dak-hoekspanten , fraai gedecoreerd.

Van verschillende invalshoeken is het gebouw uitzonderlijk. 

zijgevel.

Natuurlijk is de Eregalerie met de Nachtwacht van Rembrandt 
de publiekslieveling.

  

Hieronder Eregalerie met stukken van Vermeer en in 

de verte De nachtwacht

De Nachtwacht in opperste glorie 

                                             

                                                                       

















Drieluik met laatste Oordeel

                                                Kleurrijk zelfprortret van Vincent van Gogh is ook een topstuk.

Behalve schilderijen heeft het Rijksmuseum ook tal van andere 
topstukken zoals hieronder te zien is. 

                                  Piet Hein schaal  gemaakt van buitgemaakt zilver uit de Spaanse Armada.

                                                          Nautilusschelpen versierd tot zilveren drinkbekers.

                                                Prachtig versierde bokaal met deksel van barnsteen (Koningsbergen)  

                                                 De zon uitgebeeld als sterke man met stralenkrans en leeuw

                                            

                                            Kanon van de admiraliteit Amsterdam ontbreekt niet in het museum.

                                   Na zoveel schone kunst moet natuurlijk ook het kopje koffie opvallen. 

                                          Prachtig en devoot zijn ook de wit marmeren bustes van Jezus Christus 

                                                                     

                                                          Boodschapper Hermes met de medische staf (esculaap) 

Het is gek dat ik pas na mijn zestigste levensjaar dit prachtige museum 
heb bezocht. Het doet niet onder voor de andere grote musea in Berlijn,
Parijs, Londen of Madrid. Daarbij komt dat de sfeer binnen ondanks de 
drukte van toeristen ontspannen en gemoedelijk is. Eigenlijk zie je weinig 
suppoosts en pas bij de Nachtwacht werd mij verzocht de cameraflits 
niet te gebruiken.  

Pierre Cuypers is in Roermond geboren en had daar ook zijn atelier, dat nu nog te bezichtigen is. Hij heeft de hand gehad aan het ontwerp en de bouw van wel honderd monumentale kerken , zoals de Catherinakerk in Eindhoven waarvan de bouw  in 1861 is begonnen. Zijn herkenbare stijl is vooral neogothisch. Zijn enorme prestatie kon slagen dankzij een seriematige aanpak waarbij hij soms dezelfde onderdelen en beelden al min of meer standaard maakte.